Skip to main content

POESIE IN DIALETTO: QUANDI CHE IR CHEU O BÂTA

GLI INDIMENTICABILI

 

DON CONTÄRDI

Parroco di Fresonara dal 1929 al 1965. Nella fotografia i funerali alla sua morte. In primo piano, vestito da chierichetto, nelle mie funzioni di turiferario, apro la strada al corteo

 

Parlä ‘d prèvi vègi l’è na bruta facèinda:

quëj neuvi i s’ofendo se ‘t quèinti di lo predecessori;

l’istëss o cäpita a màistri e dotori:

da sa pärt lëj anseuj o l’antèinda.

 

Epura o bsógna ch’al diga:

chi ch’l’ha nèint consciù Don Contärdi,

ch’o saja zon ò ch’o saja an so tärdi,

l’ha pers in’ocasieuo par mëtzi an riga.

 

Quandi ch’l’è mórt mëj a j era anco’ ant ij loigigni,

ma m’arcórd ‘ma ch’o fussa ancheuj:

a j’érmo an sl’aut dra gesia ch’o fava breuj

e a la fammo a balonäj ‘d fióca tra fanciotigni.

 

L’è sortì da ra gesia an con ra mantlèina nàira:

- Andate a casa, bambini, non si vede più!

- Sì, signor parroco, sia lodato Gesù.

- Sempre sia lodato – fin a l’ultima sàira.

 

Peuj par l’ultima vóta a dì o rosäri o s’è sningià:

- Pregate la Madonna – o dzava dlònca a noj fancióti.

Finì ‘r vèspri par tuci o-gh’era doi sódi,

an paradis o-gh’è ‘ndäcc sèinsa pagä in dinè.

 

O gh’ava nèint absógn do sigritäri,

par ir fèsti o fava tut lé:

l’organisava, o cantava, o fonsionava… L’era dlònch an pé.

Pir noj fancióti o fava da päri e da märi.

 

An con ra me cóta inamidäja

ai vèspri e ai mórti a portava ‘r feu;

s’on m’augava nèinta a ciarlava, al seu:

mëj assëj, da fanciotëj, a j era an pó canäja.

 

An primavàira o tirava su ra biciclëta,

l’era ‘r prum premio a da mès a tancia rigäli bej:

l’ultima Verdi a l’heu vencia mëj,

a fava dij sàuti ‘mè na cavalëta.

 

Peuj andammo a fä amrenda a ra Giostissia;

a spiciäm o-gh’era ‘r päri dir Paolëj:

Póca saläm, tanta pën, na botiglia ‘d vëj

e chica bäla sensa marissia.

 

A otobri o-gh’era ra gära a Tortòuna,

a cminsammo a preparäs fin da leuj,

tuti ‘r matèini dar prev a ‘rpassà ra lissieuo:

s’an aismo nèinta vencc, sëj ch’a la fammo bòuna!

 

Peuj i-gh’ero ‘r Quarantori, ir Vanardì Sant,

ra Madóna Neuva, l’oriva da portä,

ra banadissieuo dir cäji, ij zeuj ‘d Carvä…

e trópa, trópa gèint da portä ar camsant.

 

Andä dar prev l’era cmè andä a ra porsissieuo,

ra canónica l’era na siònda ca.

On passava di ch’an fusmo nèinta là

a dä dij càussi ar baleuo.

 

Quancia balogni, sior prev, ch’a j’oma s-ciopà

e quancia crèpi an tèra sèinsa fäss mä:

pruma ra partëja, peuj tuci an gesia a prigä.

Adess in baleuo a-gh l’oma tuci, ma in ätar prev cmè lé anvanda ch’o sarà?

 

 

IR CARLËI

 Uomo e contadino d'altri tempi. La semplicità d'animo stampata perennemente sullo sdentato sorriso. Super tifoso della Polisportiva Fresonarese. Quando vincemmo contro la Boschese quella che ancora oggi è considerata da tutti "la partita", abbracciò e pianse commosso dalla grande felicità. 

 

L’è za ‘n pó ‘d tèimp ch’a j’orava di ai presenti 

ina poisëja dedicäja ar Carlëi: 

ir Carlëi dir Comeuo, par antentzi;

 che pca ch’on saja nèinta chëj.

 

In óm ch’a n’heu mäj vust anrabiässi

anche quandi a pontä chicadeuj o-gh’era.

O consiava gèinti ‘d tut ar rässi

e ‘d proverbi o n’an sava ina trabichera.

 

Quanta vóti om quintava:

- Ir fanciót dir Milan l’è Rivera, sëj,

ma, mi cär Domenico - o continuava -

ir fanciót dir Fërsnèra t‘éj tëj.

 

Quëla vóta che an cor Bósch a j oma vencc doi a jeui

o m’ha spicià ar bar pir brassämi.

 vorava baj ai gioadori ‘me ch’i fussu só fieuj

e quëj ‘d j’ätar squädri j ero tucia patämi.

 

Mi cär Carlëi, quancc’ägni i seuo passäi,

ir fanciót dir Fërsnèra assëj l’è ‘gnì vegg, ó za,

e an con quëj do tòrneo, an seu mëja sa t’il säi,

pir vëja dij riogni o s’è fin tacà.

 

Fórsi, s’im l’avàissi dicc tëj,

i avràissa giuù sensa fä tancia paróli;

ma chëj i turo tuci l’èua ar só morëi:

i diso dir bäli, i quèinto anmà dir fróli.

 

Chissà se tëj ‘t l’avlàissi lassäja cor; 

quandi ch’as vigroma, t’im il dirräi, antant,

 lassoma stä. A ra gèint, me bel Signor,

 a veut mëja piägh o sangh?

 

A m’arcórd quandi ant l’officina do Remo

‘t bragiavi ar Mario ch’o barzava i sódi:

le ol fava a pósta a fä o scemo

e tëj t‘il savi an tuci i módi.

 

Il favo a pósta a fät giaminä,

pirchè a tuci o gh piasava stät a santì,

quandi ‘t quintavi dir fëgn d’andò a ‘mbalä…

Peuj, ina giornä, t’haj decis ‘t partì…

 

S’os podàissa fä in monomèint

nt is mònd bëla pëj d’anteressi,

al farràissa dedicà a in óm sincér, ma d’in assidèint,

mi assëj, me tëj, a seuo sensa mèsi.

 

I diso che tut o cambia, che ‘r mònd o s-ciuma,

om piasarràissa savai se ‘t n’an disi tëj.

mëj om smaja che Fërsnèra a saja pés che pruma,

ma fórsi i steuo tuci fermi par spiciäti, mi cär Carlëi.

 

 

 

L'OFICINA DO REMO E DIR MARIO

Remo e Mario: una coppia di personaggi dalla simpatia straripante. Il primo meccanico, il secondo carrozziere, ancora oggi sanno dare vita a situazioni teatrali dalla comicità irresistibile, nelle quali il canovaccio è sempre lo stesso e tutti i giorni diverso. Ai numerosi perditempo che frequentano l'officina la scelta: dare ragione ad uno e sentirsi gli improperi dell'altro o ascoltare in silenzio la trama di vicende che nessuno sceneggiatore sarebbe in grado di scrivere. Il tutto, naturalmente, sempre rigorosamente in piedi. 

 

Ómi vègi, zoni, masnaìgni,

tuci i di o-gh n’è ‘n bordel;

i veno fin dai paìsi avsëi.

Dir vóti o-gh è ‘r prev assëj!

 

 I veno chëj pir podai ciarlä

e stä a santì ‘r gofädi dj’ätri.

Ir pì bel l’è ‘r Mario da fä bragiä,

e s’o-gh’è, chicadeuj d’ätri.

 

 Bianchi ò rosi, nàiri ò vérdi

ognideuj chëj o disa ra seuoa;

in colp a ra bot, in colp ai sérci

o Remo a tuci o-gh tura ra cheuoa.

 

Niky Lauda e Alboreto,

ra Ferrari ò ra Doble Ué,

ch’o rangia d’adnën ò ch’o stuca da dré…

l’ultima paróla a l’è dlònch dir carossé.

 

Le o sa tut, ol disa le.

- I pì fórti? Ir Keke e Mamóla!

Patrese? L’è ina cämora d’ampé…

E tuci i di l’istëssa fróla.

 

- Sta ciuto, somaro da chën!

o-gh disa o Remo a crianda,

antant che an con trai ciävi an mën

o smònta ‘r motor d’ina Panda.

 

- Ah! Pirchè ‘t capissi anmà tut tëj –

o rispònda ‘r Mario an pó anrabià.

- O fussa própi méj

che ‘t boassi pù dir vëj torcià.

 

Peuj ra discossieuo as fa pì fórta,

tuci i brägio, fin ir chën,

e tra bragiogni, crëja, vosi e na bastëmia ‘d scórta

o lavo’ on va pù anën.

 

Se peuj i pärlo ‘d dóni, ò bèla!

Sert paróli i täco a cor

che s’o gnissa mäj an sa tèra

i faràisso ciflä j’orëgi ao Signor.

 

D’ampompó chicadeuj o frisa:

- I seuo trai màisi che ra mächina l’è chëj!

L’èla prònta? – o disa.

E ra rispósta l’è: - Sta ciuto, gognëj!

 

- A podava tenla a ca,

a j heu fäcc própi in bel uadägn!

Speroma anmà

ch’a saja prònta pir in atränn.

 

- Sta tranquil, va là,

o-gh veu an pó ‘d temp pir rangiäla,

ma fa za chënt d’avàila a ca

fin d’admen. – E zu na bäla!

 

Quintä tut quël che chëj os senta

o-gh vorràissa in lubri antré.

Ognideuj o speuoa quël ch’o pensa

ma a standa dlònch da ‘n pé.

  

Ra gent a va e a vena;

chicadeuj o reja, chicadeuj os anrabëja.

O Remo o strenza na bièla,

ir Mario l’andrissa an cor fer a saväta.

  

Remo e Mario: i gh’heuo l’äria ‘d doi pretori,

ma i seuo doi ómi bogni:

ir prum o rangia ij motori,

o siònd l’andrissa ij tolugni.

 

 

 

L'ANGELO DIR CÄILO

 Tutti i giorni mal di testa! Il ritornello rispecchia fedelmente la situazione sanitaria del barista del campo sportivo. Anzi, Angelo è il campo sportivo. La sua dedizione alla Polisportiva Fresonarese è assoluta.  suoi caffè resuscitano i morti. Di battuta pronta, impossibile prenderlo in contropiede. L'ultima parola è sempre la sua: quella di un ultras milanista, zio di tutti.

 

Ritornello:

Tuci ij di mä a ra tèsta

da j'obrij e da ra fèsta. 

 

Tuci ij di mä a ra tèsta

da j'obrij e da ra fèsta,

 ma ra sirvela a fonsiòuna dlònca

e ancon traj ässi os fa na cònca.

 

R. : Tuci...

 

L'è bräv cmè in tóch at pën

ch'o pieuva, ch'o fióca ó ch'o fässa sren,

ma stai atenti ch'o s'ancässa:

quëj dra piässa Vègia i seuo na bruta rässa.

 

R. : Tuci...

 

A ra matèina o cäta ra Bibbia,

cor Tuttosport peui o la scambia,

ma dóp a trai righi dir Bosardéi

o disa za ch'in capisso in beléi.

 

R. : Tuci...

 

Se t'i-gh domandi dir spiegassiòuni

tut ar scusi anlora i seuo bòuni:

t'il pói sbät anche ant ra tampa

che le o täca ir cartel: Silenzio stampa!

 

R. : Tuci...

 

Adess che Berlusca l'è ir cäp basteuo

quëj dir Milan i-gh'heuo dlònch raseuo.

O cäta tut le: mònti e mär...

e sa va mä o visca o sigär.

 

R. : Tuci...

 

Eh! Se quël disgrassià 'd Gioanèi Lamera

on cambia nèinta ra squädra antreja,

póvri juventigni: androma an B

e par dés ägni an romparroma pù i c...

 

R. : Tuci...

 

Quandi che l'ancrosia ar deij

pói cmansipiä a fät tremä 'r zanzeij:

va nèinta a Tirëi, sta pura a ca

che oltri a perd, do sicur o piovarrà.

 

R. : Tuci...

 

A ra cirola assëj o fa ij scongiori,

pirchè s'o perda 'r professor i seuo dolori:

o-gh tura 'r cärti an sir mor,

anche se le... o la pëja da sior.

 

R. : Tuci...

 

Ansèma a mëj, peuj, ol fa apósta

ao discors pruma o s'acósta,

ma quandi ch'l'è tèimp d'òm raseuo

o la rigira e om da in gnacheuo.

 

R. : Tuci...

 

Polissa 'r dòcci, lTva an tèra,

bägna ra fio', slärga ra gèra,

arpäsa 'r righi pir ra partèja

e s'l'è tèimp scräva ra gasëja.

 

 R. : Tuci...

 

Täja l'erba, visca ar lusi,

andrissa ra fnèstra, rangia doi ussi,

brusa l'armèinta, fa in cafè,

pù 't n'an fäj e pù o-gh n'è.

 

 R. : Tuci...

 

Adess ch'a soma adrera ar vocaboläri,

e ir vernasco l'è o rimseuo, l'armadio l'è l'armäri,

al carëi 'mè na carëta,

anveci dra gaseusa a veui na biciclëta. 

 

 R.: Tuci...

 

Tuci ij di mä a ra tèsta

da j'obrij e da ra fèsta,

d'ampompó o-gh saota 'r cheu,

ma ch'a finirrà mi a no seu!

 

R. : Tuci... 

 

Pir adess acsëj a va 'nën

o lavo' ol mangia ancor pën

e tra in gelato e in zeu 'd mäij...

pien pianëi i pässo 'r giornäij.

 

 

 

A FAUSTO 

Un terribile incidente calcistico in una partita serale amichevole gli causò la frattura della scatola cranica. Rimase otto giorni in coma. La convalescenza fu lunga e difficile. 

 

 Nell'amichevole serata sportiva

la lacerante staffilata

l'elegante gesto atletico tramuta in rovinosa caduta.

Non c'è il tempo,

per chi non vuol credere,

di dire: - Non è lui!"

Ragazzo, che butti la maglia

e scappi, a fuggire

quello sport che credevi vita

e che ora ti tradisce

colpendo l'amico piu caro,

fermati! Facci capire il perché

di quel respiro cerebrale,

di quell'orribile rantolio

raccapricciante, terribile,

che rabbrividisce la pelle,

stordisce l'orecchio

e tremendo stritola i nervi.

Perché, maledetta rabbia impotente

non sai cacciare il demone

che ha profanato questo luogo

sacro alle nostre passate gioie?

Perchè, Dio, non vedi il padre

a lui accanto, in ginocchio?

Fa che risponda alla sua tremante voce:

una volta, una volta, soltanto una volta!

Perché, Dio, ci fai vedere un uomo piangere?

E la madre, non più donna,

che a simile strazio

non sa reagire che da sola madre,

sorretta da chi,

sapendo di essere sua,

non può nemmeno

il suo amore accarezzare.

Nel prato infinito

l'universo è lì,

in quel vuoto,

in quel buco nero

che risucchia le nostre speranze

mentre ascoltiamo

il forte cuore d'atleta

che offeso dall'atroce evento

ci vuol castigare

affievolendo i colpi.

Non si può,

non si può togliere gli occhi

da quell'osso maledetto,

così gonfio, così orrido,

massacrato dal colpo,

e da quel volto

che no, no, no,

non è il suo.

Volgi il tuo sguardo,

o Signore,

a quella luce blu

che manda lampi al cielo.

Era nelle mani di chi non sapeva,

di chi non capiva,

ora è nelle mani della scienza.

Ma tu, Signore, guida col tuo dito

coloro ai quali lo affidiamo.

E perdonaci

se in quel terrioficante attimo,

così egoisti,

così lontani da te,

abbiamo pensato

che tu ci avessi abbandonato.

 

 

 

MIO PADRE RACCONTA(VA)...

 

 

RA FRÒLA 'D ME PAPÀ

 Delle favole che mio padre mi raccontava nelle sere d'inverno, dopo cena, attorno al tepore della bianca stufa a legna, questa era sicuramente quella che mi coinvolgeva di più. Non riuscivo ad abituarmi. Ogni volta le streghe entravano sotto le coperte del sofà e se non avessi ritirato alla svelta le gambe contro la pancia, sicuramente mi avrebbero morsicato i piedi. Ancora oggi, nel boschetto sotto casa, ne ammiro le piante sulle quali esse si appollaiavano durante i loro canti.

 

I gh'ero na vóta,

tancc ägni fa,

zu da ra creusia

ar strëij ant ir pra.

 

A santì ij só canti

o t'agniva 'r foët,

i stavo an sir pianti do nós prajët.

 

"E ra zeubia e 'r vanardì..."

satäij an s'ina räma

i cantavo tut o di

a batanda ancon na cäna.

 

Acsëj a cmansipiava

ra fróla 'd me papà

che a ra sàira om quintava

da satà an so sofà.

 

E mëj, sota ra cuèrta,

a stava schiss 'mè in polastrëi:

l'era méj stä a l'erta

ch'in m'agnisso nèinta avsëi.

 

A na cassèina an pó pì anën

i-gh stavo in fieu e só fradé:

jeui ancor gheub d'adnën

e l'ätri ancor gheub d'adré.

 

Quël dar gheub d'adré,

pir ir pën d'andä a catä

l'è passà da lëi a pé

ancon ar strëij adr137 a cantä.

 

"E ra zeubia e 'r vanardì..."

i cantavo a tuta gora,

e 'r fieu, aussanda o di:

"E o sä b ancora..."

 

"Ma che bräv iss fanciotót

cl'ha fäcc pì lònga ra canseuo,

dì sa 't veui, fät corägg

che o rigäl a t'il foma da beuo".

 

"Se própi j'ansistij,

pitóst ir gheub alvami,

pir ra fèsta e pir j'obrij

su, vëja... andrissami!".

 

Dicc e fäcc ant in sicònd

il rambo a na gasëja

e con na córda strëcia an fònd

con in colp i-gh'il treuo vëja.

 

A sautanda 'mè n'osé

e con mil progèti an ment,

ir fanciót a só fradé

o-gh quèinta iss grand event.

 

"Anlora adess o toca a mëj"

o disa l'ätri a drobinda l'uss:

"'t vigräi che mi assëj

a vén andréra dricc'mè 'n fus.

 

"E ra zeubia e 'r vanardì

e o bäb ancora..." e 'r fradé aussanda o di:

"E ra dominica a vena bonora!".

 

"Ma ch'i ch'l'è quël disgrassià

che sèinsa ansugn pirmess

o di do Signor l'ha mansionà

própi chëj ant o nós mes?

 

Ciäpli ciäpli 'r bolicui,

pocc-li andrèinta a ra caudrèina

che adess ar foma bui

'ma ch'o fussa na galèina".

 

Ma ra pì vègia, bruta strëja,

aoganda ir gheub d'adnen,

quël dir fradè a pëja

e a gh'il täca ancon na men.

 

Peuj i diso 'd lassä stä...

l'era méj s'il favo bui:

o vorava in gheub alvä

e adess o-gh n'ha fin doi.

 

E acsëj a finissa ra fróla

dir fradé che dricc 'mè in pä l'andava

e a täca ra cataróla

'd quël che da deuo pärti o pandava.

 

Mi cär papà, tancc äagni dóp

a j'heu capì sè 't  voravi dim:

ar mònd chi ch'o gh'ha tróp

e chi ch'o gh'ha manch in ciantim.

 

Täl e quäl cmè noj Bisotigni:

 a soma cariäi 'mè äsi,

ma da o säch, ar póst dij ciantimi

i sórto feura anmà 'r disgräsci.

 

 

COSÌ È SE VI PARE

 

 

RA GASSEUSA 

 Come Trilussa.  

 

 In'ävia as pósa

an suma di na reusa:

a ciucia e as n'an va.

L'è propi vàira che ra felicità

l'è cmè na gaseusa.